Mam 50 lat i w mojej rodzinie (u mojej mamy) wystąpił rak piersi. Żyję w kraju, w którym mammografia jest dostępna jako badanie kontrolne raka piersi. Niepokoją mnie sprzeczne poglądy dotyczące celowości mammografii. Co powinnam zrobić z dalszymi badaniami mammograficznymi?

Po pierwsze, zalecamy byś omówiła tą kwestię ze swoim lekarzem. Jest to szczególnie ważne ze względu na historię chorób w twojej rodzinie. Niektóre rodzaje raka piersi mają określony składnik genetyczny i osoby, które mają krewnego pierwszego stopnia chorego na raka piersi (matka, siostra), powinny być szczególnie sumienne w przestrzeganiu harmonogramu badań.

Obecnie w Stanach Zjednoczonych toczy się debata związana ze stosowaniem wytycznych pierwotnie sformułowanych przez American Cancer Society. Na dyskusję wpłynęło ogłoszenie przez Amerykańskie Służby ds. Zadań Prewencyjnych (USPSTF) nowych wytycznych dotyczących badań mammograficznych w listopadzie 2009 roku. Nastąpiło to po opublikowaniu artykułu w The Journal of the American Medical Association, w którym pojawiły się dociekliwe pytania dotyczące wartości mammografii w ratowaniu życia kobiet. Chociaż nie było to nowością dla wielu lekarzy i badaczy, wiadomość trafiła na pierwsze strony gazet i wywołała niepokój wśród opinii publicznej.

USPSTF odradziło rozpoczęcie wykonywania rutynowych badań mammograficznych większości kobiet po 40 r.ż. jako procedury kontrolnej. Ponadto kobietom w wieku od 50 do 74 r.ż. zaleciło wykonywanie mammografii co dwa lata zamiast co roku. Osoby z grupy wysokiego ryzyka (posiadaczki mutacji genetycznej związanej z rakiem piersi) powinny kontynuować wykonywanie corocznych badań, lub wykonywać je według zaleceń opiekujących się nimi lekarzy. USPSTF nie przedstawiło zaleceń dotyczących kobiet w wieku powyżej 75 r.ż. z powodu niewystarczających danych. Ponadto zaleciło lekarzom, aby nie uczyli kobiet przeprowadzania regularnych samodzielnych badań piersi ze względu na brak dowodów na to, że przyczynia się to do ratowania ich życia.

Zamieszanie i rozbieżność opinii wzrosło, gdy American Cancer Society ogłosiło, że będzie przestrzegać swoich pierwotnych zaleceń dotyczących corocznych badań kobiet w wieku po 40-tce. Wówczas pojawiły się różne zdania na ten temat.

Cała ta dyskusja podkreśla znaczenie przejrzystej analizy i publikacji dowodów opartej na praktyce opieki zdrowotnej, a to co może wydawać się zniechęcającym zamieszaniem, jest w rzeczywistości procesem a nie kryzysem.

Niewątpliwie wykazano, że dwa testy kontrolne w kierunku raka przyczyniają się do ratowania życia: badanie cytologiczne (Papanicolaou, Pap) w kierunku raka szyjki macicy i kolonoskopia w przypadku raka okrężnicy. Trwa debata na temat wartości testów swoistego antygenu sterczowego (PSA) w kierunku raka prostaty, a także badań kontrolnych w celu wykrycia raka płuc. Mammografia również jest badaniem niepozbawionym wad i chociaż niewątpliwie przyczyniła się do zmniejszenia śmiertelności w Stanach Zjednoczonych w ciągu ostatnich 20 lat, to spadek ten był stopniowy, bardzo kosztowny i skutkował w wielu przypadkach niepotrzebnym leczeniem. Spowodowane było to tym, że niektóre z nowotworów zidentyfikowanych przez mammografię rosną powoli (bezobjawowo), a część może nawet zniknąć bez podjęcia żadnego leczenia. Problem polega na tym, że nie wiemy, które nowotwory będą niebezpieczne i zagrażające życiu. Brak leczenia zdiagnozowanego raka z pewnością nie zapewni bezpieczeństwa.

Poniższe zalecenia wynikają z faktu, że uważamy, że mammografia ratuje życie i kobiety powinny nadal się badać:

  • Kobiety, o których wiadomo, że są narażone na wysokie ryzyko płynące z wywiadu rodzinnego, wyników biopsji lub stanu genetycznego, powinny wykonywać mammografię zgodnie z zaleceniami ich lekarzy prowadzących;
  • Większość kobiet może bezpiecznie przejść na wykonywanie mammografii co dwa lata. Ratuje to prawie tyle samo kobiet co wykonywanie tego badania co rok, z tą różnicą, że może być związane z mniejszym niepokojem, bólem i kosztami niepotrzebnych zabiegów. Ponownie: skonsultuj się z lekarzem w tej sprawie;
  • Choć systematyczne samobadanie nie jest zaleceniem opartym na dowodach skuteczności, nie zaszkodzi. Bądź świadoma wszelkich zmian lub guzków w piersiach i zapobiegawczo zasięgnij porady lekarza;
  • Badania kontrolne u większości kobiet, o ile nie zalecono inaczej, powinny rozpoczynać się po 50 roku życia i być przeprowadzane co 18-24 miesiące.

Allan R. Handysides

Peter N. Landless

Tłumaczenie: Natalia Kurz

Korekta: Adam Kurz