Jak sprawa wygląda w Twoim regionie?
Rak jest wiodącą, ogólnoświatową chorobą. Szacuje się, że tylko w 2008 roku wystąpiło 13 mln kolejnych przypadków zachorowań oraz 7,6 mln zgonów z powodu raka. Jest to znaczący wzrost w stosunku do roku 2003, kiedy Światowa Organizacja Zdrowia odnotowała w raporcie World Cancer Report około 10 mln nowych przypadków zachorowań i około 6 mln zgonów.
Żaden region na świecie nie jest wolny od raka. Wskaźnik zachorowania na nowotwory, którego standard ustalany na podstawie wieku, umożliwia identyfikację poszczególnych geograficznych odmian, choć nie wszystkie bazy danych są jednakowe pod względem jakości. Zazwyczaj jednak można dokonać pewnych uogólnień, zachowując konkretny stopień rzetelności.
Zróżnicowanie pod względem regionu występujące we wskaźniku zachorowań na nowotwory jest bardzo wyraźne. Według tego wskaźnika Stany Zjednoczone znajdują się wysoko na liście (334 przypadki zachorowań na 100.000 mężczyzn). W Australii i Nowej Zelandii te statystyki są jeszcze mniej korzystne: 356,8 na 100.000 mężczyzn. Wysokie wskaźniki mają także Europa Północna (303,5 na 100.000) i Europa Zachodnia (337,4 na 100.000). Ryzyko śmierci z powodu raka jest jeszcze wyższe w Europie Środkowej oraz Wschodniej. Również wśród kobiet zamieszkujących te regiony, odnotowuje się wysoki odsetek przypadków raka, zwłaszcza raka piersi.
Najniższe wskaźniki zachorowania na raka wśród mężczyzn, występują w Afryce Środkowej i Zachodniej, a także w Azji Południowo-Środkowej oraz w Afryce Środkowej i Północnej wśród kobiet.
Zamożne społeczeństwa są obarczone większym prawdopodobieństwem wystąpienia nowotworu, co zwykle jest związane z paleniem tytoniu i innymi czynnikami związanymi z zachodnim stylem życia.
W krajach rozwijających się 25% guzów jest związanych z przewlekłymi infekcjami, takimi jak wirusowe zapalenie wątroby typu B (rak wątroby), wirus brodawczaka ludzkiego (rak szyjki macicy) i Helicobacter Pylori (rak żołądka).
W niektórych zachodnich krajach współczynnik umieralności na raka spadł, ponieważ mniejszy odsetek osób pali. W skali ogólnoświatowej najczęściej występuje rak płuc, następnie rak piersi, oraz rak jelita grubego.
Zgony z powodu nowotworu są najczęściej związane z rakiem płuc, żołądka i wątroby. Wzrost liczby ludności na świecie jest odpowiedzialny za częściowy wzrost statystyk dotyczących tej choroby.
Przykładowo, rak piersi, prostaty i macicy/szyjki macicy są przyczyną śmierci u mniejszej części pacjentów, ponieważ należą do grupy nowotworów bardziej podatnych na leczenie.
Przyczyny raka
Wiele czynników wpływa na rozprzestrzenianie się raka u ludzi. Począwszy od czynników wywołujących raka (czynników rakotwórczych), do przewlekłych infekcji, czynników dietetycznych, spożycia alkoholu i podatności genetycznej. Około 20% nowotworów jest związanych z przewlekłymi infekcjami.
Najbardziej niebezpieczne substancje rakotwórcze dla ludzi obejmują tytoń, azbest, aflatoksyny i światło ultrafioletowe.
Tytoń
Dym tytoniowy jest bezsprzecznie związany przyczynowo z rakiem płuc. Mniej znane jest jednak powiązanie tytoniu z rakiem krtani, trzustki, nerek, pęcherza moczowego i – w połączeniu z alkoholem – nowotworem szczęki i przełyku.
Wiek, w którym osoba zaczyna palić, wpływa na możliwość zachorowania. Dorośli w wieku od 55 do 64 lat, którzy palą od 21 do 39 papierosów dziennie i rozpoczęli palenie przed 15 rokiem życia, są trzy razy bardziej narażeni na śmierć z powodu raka płuc, niż ci, którzy rozpoczęli palenie po 25 roku życia.
Niektóre odmiany tytoniu (na przykład czarny tytoń) mogą być bardziej niebezpieczne niż inne, ale żaden tytoń nie jest bezpieczny.
Alkohol
W raporcie World Cancer Report 2003 alkohol został wymieniony na drugim miejscu w podsumowaniu przyczyn raka. Duże spożycie alkoholu powoduje raka jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku i wątroby, a także zwiększa ryzyko raka piersi oraz jelita grubego. Stanowczo wskazuje się również na związek przyczynowy między alkoholem a rakiem jelita grubego i rakiem odbytnicy; ryzyko raka głowy i szyi u osób pijących duże ilości alkoholu jest około 5-10 razy wyższe niż u osób niepijących.
Ryzyko zwiększa się wraz z ilością spożywanego alkoholu. Zmieniające się wzorce wskazują na wzrost konsumpcji w krajach słabiej rozwiniętych, oraz na spadek w krajach bardziej rozwiniętych. Wciąż jednak nie zwraca się należytej uwagi na rzeczywisty rakotwórczy efekt picia z nawyku.
Szacuje się, że alkohol jest przyczyną 3% wszystkich nowotworów (4% u mężczyzn i 2% u kobiet). Oczywiście, oprócz działania rakotwórczego, alkohol wiąże się z mnóstwem innych problemów.
Ryzyko zawodowe
Niektóre branże narażają swoich pracowników na różnego rodzaju chemikalia. Pierwsze przypadki „zawodowego raka” zidentyfikowano w XVIII wieku wśród kominiarzy, wśród których rozwinął się rak moszny. Obecnie istnieje około 25 chemikaliów, lub grup chemikaliów, dla których narażenie zawodowe zostało zdefiniowane, jako rakotwórcze.
W krajach rozwiniętych większość takich zagrożeń została wyeliminowana, zwłaszcza w przypadku azbestu, krzemionki krystalicznej i metali, choć oprócz wymienionych, istnieją również inne niebezpieczne materiały, które prawdopodobnie są czynnikami rakotwórczymi, które tworzą łącznie blisko 50 potencjalnie rakotwórczych substancji chemicznych. Świadomość takich zagrożeń pomaga w zachowaniu czujności i zapewnieniu odpowiednich regulacji funkcjonowania poszczególnych branży.
Niektóre czynniki występują w środowisku ogólnym, przykładowo przewlekłe wirusy zapalenia wątroby typu B i C, aflatoksyny, radon i promieniowanie słoneczne. Również spaliny z silników Diesla mają wpływ na zachorowanie na raka płuc i raka pęcherza moczowego.
Zanieczyszczenie środowiska
Środowisko wraz z zanieczyszczoną glebą, wodą i powietrzem jest odpowiedzialne za blisko 4% wszystkich nowotworów. „Środowisko”, które tworzymy [we własnym organizmie]: palenie, picie alkoholu, czynniki dietetyczne, brak ćwiczeń i nadmierna ekspozycja na słońce, może mieć wpływ na znacznie większą część ludzkich nowotworów.
Do nieuniknionych, nie-zawodowych substancji toksycznych, na które jesteśmy środowiskowo narażeni, należą:
- Azbest – jedna z najlepiej udokumentowanych przyczyn raka, zwłaszcza międzybłoniaka (rak opłucnej). Pył azbestowy może zanieczyszczać nie tylko miejsce pracy, ale także domy „azbestowych pracowników”, gdy zostanie tam przeniesiony na ich ubraniach.
- Zanieczyszczenie powietrza – to, które obejmuje skutki uboczne pracy przemysłowej, jak również emisje spalin pojazdów. W skład emitowanych składników, mogą wchodzić takie produkty jak benzen, toluen, ksyleny i acetylen – wszystkie znane czynniki rakotwórcze. Ludność miejska jest narażona na większe ryzyko niż ludność wiejska. Bardzo wysokie wskaźniki zachorowań na raka odnotowano u pracowników nieprzemysłowych, mieszkających w domach. Badania wykazały przykładowo, że niepalące kobiety mieszkające w Chinach, są narażone na wewnętrzne zanieczyszczenia powietrza przez ich sposób gotowania i podgrzewania posiłków. Para z gorącego oleju wraz z dymem pochodzącym ze źródła ciepła oraz paliwa również może przyczyniać się do powstania nowotworów.
- Zanieczyszczenie wody – które można zwalczać chlorowaniem by ograniczyć problemy związane z bakteriami i wirusami. Jednak proces chlorowania może produkować szkodliwe produkty uboczne. Badania wskazują na związek przyczynowy między chlorowaną wodą a nowotworami pęcherza moczowego.
Skażona woda jest źródłem narażenia [ludzi] na arsen, który może powodować raka skóry, raka płuc i innych narządów. Wysokie poziomy arsenu stwierdzono w wodzie pitnej w kilku rejonach Argentyny, Bangladeszu, Chile, Indii, Meksyku, Mongolii, Tajwanu, Alaski i innych częściach Stanów Zjednoczonych.
Zanieczyszczenie żywności
Zanieczyszczone może być nie tylko środowisko, ale także nasza żywność. Nawet naturalna żywność może zostać zarażona naturalnymi pleśniami, które mogą wytwarzać toksyny, takie jak aflatoksyny. Problem mogą stanowić również pozostałości pestycydów.
W Afryce i Azji rozwój grzybów i produkcja aflatoksyn to znane problemy. Również zwierzęta spożywające taką żywność stają się „problematyczne”. Jeżeli zanieczyszczenia przybiorą postać antybiotyków, hormonalnych stymulatorów wzrostu, pestycydów czy metali ciężkich, mogą gromadzić się w mięsie, mleku lub jajach.
Związki chloroorganiczne, takie jak DDT, zwiększają ryzyko raka trzustki, raka piersi, chłoniaka i białaczki. Odkryto również korelację polichlorowanych bifenyli (PCB) z rakiem piersi.
Czynniki infekcji i nowotwór
Ellen White mówiła o rakotwórczych skutkach pokarmów mięsnych w nieopublikowanych świadectwach w 1896 roku. W 1905 roku mówiła o mięsie, które było „zakażone prątkami gruźlicy i zrakowaciałe”1. Dopiero Peyton Rous opublikował w 1911 roku dokument: „Transmisja nowotworu złośliwego poprzez bezkomórkowy przesącz”, co sprawiło, że infekcja związana z rakiem została po raz pierwszy udokumentowana w literaturze naukowej. Zaledwie w latach osiemdziesiątych postęp biologii molekularnej pozwolił na wykrycie bardzo małych ilości czynnika infekcji w próbkach biologicznych. Od tego czasu, co najmniej 8 różnych wirusów, 4 pasożyty i jedna bakteria zostały przyczynowo powiązane z rakiem.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B i C oraz wirus brodawczaka ludzkiego są przenoszone drogą płciową a także poprzez zakażenie krwi. Wirus Epsteina-Barr jest również przenoszony na drodze kontaktu człowiek-człowiek, jako zakażenie wirusem HIV. Wirus ludzkiej białaczki z komórek T powoduje chłoniaka/białaczkę i jest przenoszony w podobny sposób – na drodze kontaktów międzyludzkich.
Ludzki herpeswirus typu 8 (HHV-8) ma związek mięsakiem Kaposiego, natomiast Helicobacter Pylori są związane z rakiem żołądka. Pasożyty motylicy wątrobowej, przedostające się poprzez jedzenie surowych lub niedogotowanych ryb, powodują raka wątroby. Jak dotąd nie ma dowodów na to, że wirusy zwierzęce wywołują raka wśród ludzi, lecz koncepcja drobnoustrojów nowotworowych była systematycznie omawiana w literaturze medycznej na przestrzeni ostatnich kilku dekad.
Dieta i odżywianie
Szacuje się, że około 30% ludzkich nowotworów związanych jest z dietą i odżywianiem. Występowanie różnych nowotworów w różnych odmianach, w tym nowotworu piersi, jelita grubego, prostaty, endometrium, jajnika, i płuc, jest na ogół bardziej powszechne w krajach rozwiniętych. Rak przewodu pokarmowego częściej występuje w krajach rozwijających się.
Najbardziej racjonalnym odkryciem jest związek obniżonego ryzyka różnych nowotworów z jedzeniem owoców i warzyw. Adwentystyczne badania nad zdrowiem (AHS) potwierdzają te odkrycia, w szczególności wykazując, że osoby jedzące mięso są narażone na 3-4 krotnie większe ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. W wielu badaniach odnotowano zwiększone ryzyko dla mięsa przetworzonego, co dotyczy ściśle czerwonego mięsa (wieprzowina, wołowina i jagnięcina).
Proste cukry (mono- i disacharydy) mogą być związane ze zwiększeniem ryzyka nowotworu jelita grubego. Wydaje się, że wyższa zawartość węglowodanów w diecie wegetariańskiej, (w której występują złożone węglowodany) zapewnia efekt ochronny.
Tłuszcz był czynnikiem rozważań większości hipotez dotyczących spraw dietetycznych i raka. Badania porcji wielonienasyconych i jednonienasyconych tłuszczów jak dotąd nie dały jednoznacznych wyników, chociaż potwierdzone zostało, że oliwa z oliwek wpływa na zmniejszenie ryzyka zachorowania.
Dar od Boga
Adwentystyczne poselstwo zdrowia o świeżym powietrzu, zdrowym odżywianiu, ćwiczeniach, odpoczynku i zaufaniu do Boga jest darem dla nas od naszego kochającego, miłosiernego Stwórcy, by pomóc nam żyć w pełni i w zdrowiu podczas oczekiwania na Jego rychły powrót. Podziękujmy mu i chwalmy Go za ten hojny podarunek.
Allan R. Handysides
Tłumaczenie Natalia Kurz
Korekta Adam Kurz
1E.G. White, Śladami wielkiego Lekarza, Chrześcijański Instytut Wydawniczy „Znaki Czasu”, Warszawa 1997, s. 222.