Superżywność jest nazywana medycyną przyszłości. Rośliny należące do tej grupy są najbardziej skoncentrowanym pożywieniem. To bogactwo minerałów, witamin, enzymów, niezbędnych kwasów tłuszczowych i aminokwasów oraz wielu innych życiodajnych substancji.

Superżywność nie tylko zapobiega wielu współczesnym chorobom, ale wspomaga leczenie i wzmacnia odporność. Oprócz zielonolistnych warzyw, ziół, traw i alg, które opisaliśmy w poprzednich numerach, w grupie tej znajdują się superowoce oraz pszczela superżywność. Owoce, dzięki wysokiej wartości antyoksydacyjnej, stanowią cenną broń w walce z wolnymi rodnikami, chronią przed nowotworami i spowalniają procesy starzenia. Niestety, superowoców próżno szukać w naszym klimacie, więc warto je włączyć do diety w formie suplementów.

JAGODY GOJI [GODŻI]

Nazywane są czerwonym diamentem. Rosną w dolinach środkowej Mongolii, Tybetu i Chin. Krzewy osiągają trzy metry wysokości. Owoców, gdy są świeże, nie wolno dotykać rękami, gdyż w wyniku reakcji utleniania jagoda przybiera czarny kolor. Przy zbieraniu strząsa się je na specjalne maty i suszy w cieniu. Goji to najlepsze wśród owoców źródło witaminy C (niestety, nie dotyczy to suszu, lecz świeżych owoców), najbogatsze źródło karotenoidów, w tym beta karotenu, a także doskonałe źródło witamin B1, B2, B6, E. Jagody zawierają 21 pierwiastków, m.in. cynk, żelazo, miedź, wapń, selen, fosfor, 19 aminokwasów, w tym wszystkie niezbędne, których nie produkuje nasz organizm, i niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe: cenny kwas linolowy oraz omega-6. Beta-sisterol zawarty w jagodach ma działanie przeciwzapalne, a także obniża poziom cholesterolu. Goji zawierają wzmacniające system odpornościowy polisacharydy — właśnie im naukowcy przypisują zdolności lecznicze i spowalniające proces starzenia. Jak twierdzi wielu z nich, to jedyne znane pożywienie, które stymuluje organizm do naturalnego produkowania hormonu wzrostu HGH (ang. Human Growth Hormone). Zawarta w goji luteina i zeaksantyna, której ludzki organizm nie potrafi sam wyprodukować, pomaga chronić oczy i naprawiać uszkodzenia poczynione przez wolne rodniki. W Azji używano goji do regulacji stężenia cukru we krwi oraz do leczenia cukrzycy. Pomagają one także oczyścić wątrobę z toksyn. Herbatka przygotowana z jagód goji pomaga pokonać problemy trawienne. Jagody goji można kupić w różnych postaciach. Najpopularniejsze są suszone owoce o rozmiarze rodzynki.

JAGODY AÇAI [ASAI]

Te małe ciemnoczerwone lub wręcz czarne jagody rosną w kiściach na palmie açai na wysokości ponad 20 metrów. Palmy rosną przede wszystkim w dolnej Amazonii na terenie północnej Brazylii. Do niedawna znane były tylko tubylcom, którzy stosowali je jako pokarm i naturalny lek na wszelkie dolegliwości. Kilka lat temu zachwycił się nimi Zachód, gdy ich właściwości odkrył dr Alexander Schauss, dietetyk i znany botanik. Badania dowiodły, że jagody açai zawierają tyle substancji odżywczych, biokatalizatorów, witamin, minerałów, że natychmiast świat zaczął je wykorzystywać.

Açai to przede wszystkim bomba antyoksydacyjna. Silne właściwości przeciwutleniające jagoda zawdzięcza wysokiej zawartości antocyjanów oraz witamin E i C. To najbogatsze źródło kwasu elagowego, silnego antyutleniacza, który ma zdolność hamowania mutacji komórek DNA, wpływa na obumieranie komórek nowotworowych i blokuje enzymy powodujące przerzuty raka. Kwas elagowy ma poza tym właściwości antybakteryjne i antywirusowe. Açai zawierają ponadto witaminy z grupy B, minerały (m.in. fosfor, wapń, potas), aminokwasy, kwasy tłuszczowe omega-6 i omega-9, fitosterole oraz wiele innych ważnych dla zdrowia substancji. Jagody uważane są przez wielu za niemal panaceum. Oprócz głównej zalety, jaką są właściwości antynowotworowe, mają wiele innych: dynamizują większość funkcji życiowych, wspomagają oczyszczanie organizmu z toksyn, stymulują procesy trawienne, wzmacniają układ immunologiczny, usprawniają pracę układu krążenia, przyspieszają metabolizm tłuszczu, zmniejszają poziom cholesterolu. Świeża açai nie jest u nas dostępna, gdyż jagody są bardzo nietrwałe. Tuż po zbiorach poddaje się je suszeniu, a następnie przerabia na preparaty w postaci tabletek, proszku lub soku. W obróbce jagody tracą niewiele ze swoich właściwości, jednak należy się upewnić, że dany suplement powstał z owoców liofilizowanych i nie był pasteryzowany ani podgrzewany.

NONI

Od wieków mieszkańcy Polinezji stosują owoc noni jako lek regenerujący. Perłowobiałe owoce wyłaniają się z pączków wiecznie zielonego drzewa. Gdy dojrzewają, stają się zielone, a w końcowej fazie nabierają żółtawego odcienia. Drzewo noni rodzi cały czas, a zbiory odbywają się nawet co miesiąc. Znane jako morwa indyjska nie jest systematycznie uprawiane, rośnie dziko w Australii, niektórych tropikalnych regionach Afryki i Ameryki Południowej, na Wyspach Karaibskich, w Chinach, Malezji, Indiach i Filipinach. Noni, choć nie doczekało się naukowego opracowania, jest stosowane w terapiach na całym świecie. Posiada właściwości antybakteryjne, przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, zwalcza ból, wspomaga naprawę komórek oraz wzmacnia system odpornościowy. Owoce zawierają mnóstwo witamin, minerałów, enzymów i fitoskładników. Pomagają zwalczać większość chorób dzięki substancjom, które wykorzystywane są także w farmakologii. Spośród ponad stu składników noni jeden jest szczególnie ważny dla człowieka — kseronina, która pełni podstawową rolę w regeneracji i odbudowie komórek. Odkrył ją pół wieku temu biochemik dr Ralph Heinicke podczas badania owocu ananasa. Szukając substancji w innych roślinach, trafił na noni. I tak noni stało się popularne. Świeże noni nie są u nas dostępne. Najpopularniejszą postacią jest sok z owoców.

MANGOSTAN

Z powodu smaku jest nazywany królową owoców. Pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej. Owoc ma około trzech centymetrów szerokości. Cienka czerwono-fioletowa skórka pokrywa biały, słodki miąższ, który jest podzielony na segmenty, podobnie jak pomarańcza. Wyciąg z mangostanu od wieków był używany jako ludowe lekarstwo o właściwościach przeciwbakteryjnych, moczopędnych i przeczyszczających. Dziś owoc stał się przedmiotem licznych badań naukowych.

Oprócz witamin (B1, B2, A, C, E), pierwiastków (potas, sód, wapń, żelazo, magnez, mangan, cynk, miedź), polifenoli o działaniu antyoksydacyjnym, polisacharydów o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybicznym, mangostan zawiera całe bogactwo ksantonów — niedawno poznanej grupy substancji chemicznych o niezwykłym działaniu. Według wielu badaczy mangostan wykazuje silne właściwości antyproliferacyjne, antyoksydacyjne i indukujące apoptozę. Może być wykorzystany w profilaktyce raka. Szczególne działanie wykazują ksantony: alfamangostyna (neutralizuje skutki stresu oksydacyjnego, hamuje wzrost komórek nowotworowych, zapobiega zmianom przedrakowym), gammamangostyna (czynnik przeciwzapalny; w jednym z badań była silniejszym czynnikiem przeciwzapalnym niż wiele leków przeciwzapalnych), garcion E (czynnik przeciwnowotworowy; w jednym z badań był skuteczniejszy niż kilka leków powszechnie stosowanych w chemioterapii przy raku żołądka, płuc i wątroby). Badający właściwości mangostanu dr J.F. Templeman podkreśla, że owoc ma zastosowanie również w dolegliwościach mięśniowo-szkieletowych, chorobach sercowo-naczyniowych, chorobie Alzheimera, chorobach układu trawiennego, astmie. Owoce mangostanu zjada się świeże, można je przechowywać jedynie przez krótki czas. Najczęściej mangostan dostępny jest w postaci soku, zaprawy, syropu, a także jako produkt mrożony oraz w puszce. Wsród polskich owoców najwyższy wskaźnik antyoksydacyjny charakteryzuje: aronię, czarną jagodę, borówkę kanadyjską, żurawinę, suszoną śliwkę, malinę, truskawkę i czarny bez.

MACA [MAKA]

Makę uprawia się od co najmniej 2000 lat. Kiedyś rosła w całych Andach, obecnie tylko w niektórych rejonach Peru, na wysokości ponad 3500 metrów. Proszek z maki jest wytwarzany z jej korzenia. Jest to produkt wysoko odżywczy, tradycyjnie używany w celu uzyskania energii i wzmocnienia systemu odpornościowego. Maca jest bogata w niezbędne aminokwasy, sterole, fitohormony, witaminy: A, B1, B2, B6, C, E, sole mineralne: wapń, żelazo, miedź, cynk, mangan, potas, sód, jodki, kwasy tłuszczowe, szczególnie linolenowy, palmitynowy i oleinowy, glukozynolaty, olejki gorczyczne, leukoantocyjaniany, garbniki, saponiny, tanniny.

Maca jest rośliną o właściwościach adaptogennych — jej działanie zależy od indywidualnych potrzeb każdego organizmu w zależności od wieku oraz płci. Szczególnie przydatna jest w stanach osłabienia, wycieńczenia i niedożywienia organizmu, w czasie rekonwalescencji oraz w okresie wzrostu. Jest polecana osobom starszym m.in. ze względu na właściwości przeciwartretyczne. Poprawia pamięć i zdolność przyswajania wiedzy. Przeciwdziała bezsenności i osteoporozie. Maca może być stosowana jako preparat antydepresyjny oraz pobudzający gojenie się ran. Wykorzystuje się ją w leczeniu zespołu przewlekłego zmęczenia, jak również nieregularnego miesiączkowania i zaburzeń hormonalnych, w tym związanych z menopauzą i andropauzą. W wielu szpitalach aplikuje się ją jako środek przeciw ogólnemu wyniszczeniu organizmu chorym na AIDS.
Maca jest przydatna osobom uprawiającym sport — wspomaga wytrzymałość i budowę masy mięśniowej oraz regenerację organizmu po treningu.

PSZCZELA SUPERŻYWNOŚĆ

Znali ją starożytni Egipcjanie, Hindusi i Babilończycy. Zachodnia kultura odkryła jej zalety przez przypadek podczas badań prowadzonych wśród rosyjskich pszczelarzy. Naukowców zastanawiała ich długowieczność. Codzienną dietę pszczelarze wzbogacali surowym miodem obfitującym w pszczeli pyłek kwiatowy. Pszczeli pyłek kwiatowy jest uznawany za najbardziej kompletną żywność występującą w przyrodzie. Pyłek kwiatowy jest zbierany przez pszczoły z kwitnących roślin i formowany w kulki. Zawiera więcej białka niż wołowina i jest polecany sportowcom oraz ludziom podczas rekonwalescencji, którzy mają większe zapotrzebowanie na składniki odżywcze i energię. Jest stosowany jako naturalne antidotum na alergie, szczególnie katar sienny i zapalenie zatok. Przeciwdziała oznakom starzenia oraz zwiększa wydolność psycho-fizyczną.

Mleczko pszczele jest wydzielane z gruczołu głowy pszczoły pracownicy. Królowa żywi się głównie mleczkiem pszczelim — żyje 40 razy dłużej niż inne pszczoły. Mleczko jest skarbnicą składników odżywczych niezbędnych do życia. To najlepsze źródło kwasu pantotenowego (witamina B5), który pomaga zwalczać stres, zmęczenie i bezsenność. Pomaga utrzymać zdrowe włosy i skórę. Propolis, zwany kitem pszczelim, to substancja, którą pszczoły pokrywają ścianki ula. Silne właściwości antybiotykowe propolisu chronią przed bakteriami i wzmacniają system odpornościowy. Propolis zwalcza też wirusy, jest dobrym środkiem przeciw infekcjom sezonowym, kaszlowi, zapaleniu jamy ustnej, migdałków i gardła.

Katarzyna Lewkowicz-Siejka

Źródło: „Znaki Czasu” 10/2010