Ryzyko i zapobieganie chorobie wieńcowej
Miażdżyca naczyń krwionośnych powoduje olbrzymie zniszczenie cudownie zaprojektowanego systemu naczyniowego w naszych ciałach, zwanego drzewem naczyniowym. Ważną częścią tego drzewa są tętnice i to one są atakowane przez tą chorobę. Miażdżyca tętnic jest wynikiem ogromnej ilości chorób serca i naczyń krwionośnych. Jest jedną z powszechnych, „chorób niezakaźnych”, która występuje wszędzie, a szczególnie w krajach szybko rozwijających się. Choć przeważnie występuje w krajach rozwiniętych, to jednak nie jest nową chorobą. Jej ślady odnaleziono także w mumiach starożytnych Egipcjan.
Czym jest „miażdżyca tętnic”?
Nazwa „miażdżyca tętnic” pochodzi od greckiego słowa ‘owsianka’, ponieważ jej wygląd przypomina owsiankę. Choroba ta jest definiowana, jako nieregularne zgęstnienie błony wewnętrznej tętnic.
Decydujące znaczenie w kontroli ciśnienia krwi oraz regulacji czynności tętniczej mają wyspecjalizowane komórki błony wewnętrznej tętnic, które wraz z innymi komórkami, padają ofiarą uszkodzeń miażdżycy tętnic. Wzdłuż tętnic powstają zgęstnienia miażdżycowe, które składają się z tłuszczu, włókien kolagenowych i makrofagów. Makrofagi natomiast są wyspecjalizowanymi, białymi krwinkami, które spożywają bakterie, ciała obce i inne substancje, w tym takie tłuszcze jak cholesterol.
Odkładanie
Pierwszy etap odkładania się w tkance naczyń tętniczych [zgęstnienia] jest określany, jako pasmo tłuszczowe i może mieć miejsce już w dzieciństwie. Wraz z obecną pandemią otyłości i braku aktywności fizycznej wśród dzieci, gromadzenie się płytek miażdżycowych rozpoczyna się w coraz wcześniejszym wieku.
Małe cząstki lipoprotein zbierają się w wewnętrznej błonie tętnic i zwiększają gromadzenie się materiału w niej powstającego. Następnie białe krwinki zaczynają się powiększać i stają się komórkami piankowatymi. Większe zwężenie światła tętnicy zachodzi wtedy, gdy płytka odrywa się i przybiera kształt skrzepu, co często powoduje całkowite zatamowanie naczyń krwionośnych. Może to doprowadzić albo do zawału serca albo do udaru, w zależności od lokalizacji zaatakowanych naczyń krwionośnych.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Postęp miażdżycy tętnic może być spowodowany różnymi czynnikami, również genetyką i dziedziczeniem. Innym, mającym istotne znaczenie, czynnikiem jest dieta, w szczególności ta bogata w cholesterol i tłuszcze nasycone. Problemem jest zwłaszcza śmieciowe jedzenie napędzające otyłość. Taka dieta staje się coraz bardziej powszechna, przyczyniając się w znacznym stopniu do „chorób niezakaźnych” (NCDs) serca, cukrzycy, nadciśnienia, a nawet raka.
Inne czynniki zwiększające ryzyko obejmują palenie, wysokie ciśnienie krwi, oraz cukrzycę typu drugiego. Wraz z otyłością osiągającą proporcje pandemiczne, cukrzyca typu 2 dotyka także młodych ludzi i nastolatków. Brak aktywności fizycznej jest również narastającym problemem. Regularne ćwiczenia są bardzo ważnym czynnikiem w walce z miażdżycą tętnic. Wiek i płeć również mają znaczenie. Mężczyźni mają zazwyczaj większą tendencję do chorowania na miażdżycę tętnic niż kobiety. Mają także tendencję do jej wcześniejszego rozwoju, jednak powyżej 55 r.ż. wskaźniku ryzyka zachorowania na tą chorobę, wyrównuje się u obu płci.
Lipoproteiny
Ważny czynnik ryzyka o zmiennym charakterze, związany jest z tłuszczami [obecnymi] we krwi. Obejmują one cholesterol, trójglicerydy, lipoproteiny transportujące cholesterol – cholesterol LDL (inaczej lipoproteina niskiej gęstości); oraz cholesterol HDL (inaczej lipoproteina wysokiej gęstości).
Cholesterol LDL jest białkiem transportującym cholesterol do tkanek. Im więcej LDL, tym więcej cholesterolu może zostać przetransportowane do miejsc (takich jak błona wewnętrzna), w których może spowodować zniszczenia. Podwyższony LDL jest niebezpieczny i powinien być utrzymywany na niskim poziomie poprzez dietę i ćwiczenia fizyczne. W przypadkach, w których LDL nie reaguje na zmianę stylu życia, może być leczony medykamentami. Z drugiej strony, HDL transportuje cholesterol do wątroby, gdzie jest poddawany przemianie materii i usuwany z organizmu. Im wyższy poziom HDL, tym lepiej. HDL utrzymuje się na wysokim poziomie głównie poprzez regularne ćwiczenia fizyczne i utrzymywanie idealnej masy ciała.
Jak dużo jeść?
Zarządzając poziomem lipidów, całkowite spożycie tłuszczu nie powinno przekraczać poziomu 25-30% zawartości dziennie spożywanych kalorii. Niestety w przeciętnej amerykańskiej diecie 35-40% kalorii pochodzi z tłuszczu. Nic dziwnego, że w efekcie niewłaściwej diety, Stany Zjednoczone i wiele innych części świata muszi mierzyć się z epidemią otyłości i cukrzycy.
Mniej niż 7% całkowitego spożycia kalorii powinno stanowić tłuszcze nasycone. Spożywanie zdrowych tłuszczów w celu pozyskania energii i wchłaniania ważnych witamin (A, D, E, K), rozpuszczalnych w tłuszczach jest niezbędne. Tak samo ważne jest unikanie niebezpiecznych tłuszczów nasyconych, ponieważ są one głównymi czynnikami powodującymi miażdżycę tętnic.
Można bezpiecznie spożywać tłuszcze jednonienasycone, które powinny stanowić do 20% całkowitej liczby spożywanych kalorii. Zdrowymi źródłami tłuszczów jednonienasyconych są oleje z oliwek, olej rzepakowy, migdały, orzechy i awokado. Tłuszcze wielonienasycone również są zdrowe; można je znaleźć w oleju szafranowym, słonecznikowym, siemieniu lnianym i oleju kukurydzianym.
Tłuszczów trans należy całkowicie unikać. Można je znaleźć w twardych margarynach i produktach żywnościowych przetworzonych z udziałem oleju utwardzonego lub częściowo utwardzonego. Są znane z podnoszenia poziomu śmiercionośnej lipoproteiny o niskiej gęstości, a także obniżania cholesterolu HDL – lipoproteiny o wysokiej gęstości.
Właściwe jedzenie
Niektóre produkty wspomagają walkę z chorobami serca. Dla przykładu, żywność bogata w cukry złożone oraz błonnik nie zawiera zazwyczaj zbyt dużej ilości tłuszczy. Błonnik rozpuszczalny pomaga zmniejszyć poziom cholesterolu całkowitego i LDL. Cukry złożone lub nierafinowane są lepiej przyswajalne i prowadzą do znacznie płynniejszej kontroli cukru we krwi. Żywność bogata w prawidłowo rozpuszczalny błonnik obejmuje owies, otręby owsiane, jęczmień, rośliny strączkowe takie jak fasola i groch, suszone śliwki, jabłka, marchew, grejpfrut i awokado.
Poznaj swoje wyniki
Aby utrzymać dobre zdrowie, zrób badania i poznaj swoje wyniki: ciśnienia krwi, poziomu cukru we krwi i cholesterolu. Całkowite stężenie cholesterolu we krwi powinno wynosić mniej niż 220 mg/dL (4,5-5 mmol/L) u zdrowych osób, które nie miały nigdy choroby sercowo-naczyniowej. Trójglicerydy natomiast powinny wynosić mniej niż 150 mg/dL (1,7 mmol/L). U osób z chorobą wieńcową lub cukrzycą, poziom cholesterolu LDL powinien wynosić mniej niż 70 mg/dL (2,6-4,1 mmol/L), a już na pewno nie więcej niż 100 mg/dL (2,59 mmol/L).
Sposoby leczenia
Podstawą regulowania poziomu tłuszczu jest styl życia, obejmujący zdrową dietę, kontrolę wagi i ćwiczenia fizyczne. Jeżeli nie doprowadzą one do pożądanego, planowanego poziomu, może być konieczne zastosowanie leków. Najbardziej skuteczną grupą leków są statyny, takie jak atorwastatyna (Lipidor), simwastatyna (Zocor) i rosuwastatyna (Crestor). Należy jednak pamiętać, że mogą one powodować skutki uboczne, takie jak uszkodzenie wątroby i mięśni. Skutki te, nie zostały wykazane, jako powszechnie występujące, ale możliwość ich występowania należy monitorować wykonując rutynowe badania krwi w celu stwierdzenia prawidłowego funkcjonowania wątroby. Obecność bólu i dyskomfortu mięśniowego należy niezwłocznie zgłosić lekarzowi prowadzącemu leczenie. Działania niepożądane zwykle ustępują zaraz po zaprzestaniu przyjmowania lekarstw.
Mamy pomoc
Miażdżyca tętnic jest realnym i bardzo powszechnie występującym problemem, zwłaszcza w krajach zachodnich i rozwijających się. Jednak poprzez zmianę stylu życia, jego powszechne występowanie może zostać zredukowane. Dokonanie zmian stylu życia może być trudne do zrobienia, ale istnieje pomoc: „Wszystko mogę w tym, który mnie wzmacnia, w Chrystusie.” (Flp 4,13).
Dokonaj wyboru dla lepszego zdrowia!
Artykuł: Peter N. Landless
Tłumaczenie: Natalia Kurz
Korekta: Adam Kurz
26-09-2017