Trudno oprzeć się pokusie na kolorowym straganie i nie kupić botwiny, koperku czy młodych ziemniaczków. Nowalijki, jeśli wyrosły na własnej nawożonej obornikiem działce, pod folią czy w szklarence, dostarczają rzeczywiście bogactwa minerałów i witamin, wzbogacając naszą dietę po zimie. Niestety, te kupowane w marketach są sztucznie pędzone w taki sposób, by najszybciej trafiły na stół konsumenta. Przemysłowy sposób uprawy sprawia, że nowalijki są mało odżywcze, aby nie napisać — toksyczne… Warzywa i owoce wyprodukowane metodą ekologiczną mają wyższe poziomy składników odżywczych, np. więcej żelaza jest w ekologicznym szpinaku, kapuście włoskiej, marchwi, a nawet w ekologicznym chlebie.
Tym, którym nowalijki wydają się idealne, chcę powiedzieć: nie zatruje was liść sałaty na kanapce czy mała rzodkiewka w sałatce, jednak regularne, wieloletnie podtruwanie organizmu zaszkodzi. Największym problemem wydaje się być nagromadzenie substancji azotowych w nowalijkach. By zapewnić im szybki wzrost, uprawia się je najczęściej w bogatej w składniki mineralne glebie, a dodatkowo intensywnie nawozi. Czy możemy ufać, że nawozi się nie więcej niż dopuszczają normy? Hm… Rośliny nie kontrolują ilości nawozu, pobierają tyle, ile dostaną.
Choć same azotany nie stanowią wielkiego zagrożenia dla naszego zdrowia, to w organizmie człowieka łatwo mogą ulec redukcji do azotynów, a następnie brać udział w powstawaniu nitrozoamin, które mają działanie silnie rakotwórcze i mutagenne. Wspomnę na marginesie, że głównymi źródłami nitrozoamin w diecie człowieka są przetwory mięsne, piwo, ryby i sery dojrzewające. Jeśli już koniecznie chcemy zjeść nowalijki, to najbezpieczniej kupować młode warzywa bezpośrednio z gospodarstw ekologicznych albo od rolnika, gdyż wtedy mamy pewność, że użycie chemii było ograniczone do minimum. Duże, dorodne młode warzywa są podejrzane, kupujmy więc te mniejsze, karłowate, nawet z robaczkiem… na pewno będą smaczniejsze i zdrowsze.
Nowalijki zakupione w marketach należy dokładnie myć w celu usunięcia z ich skórki pestycydów i środków chemicznych, jakimi zostały potraktowane w transporcie w celu uodpornienia i zachowania jędrnej formy. Niektórzy uważają, że młode warzywa trzeba też obierać (większość toksycznych związków umiejscowiona jest w zewnętrznych warstwach warzyw). Inni, że wręcz przeciwnie, bo właśnie zaraz pod skórką młodego warzywa gromadzi się najwięcej wartości odżywczych. I jedni, i drudzy mają rację. Jeszcze inni zalecają moczenie warzyw i owoców w nadtlenku wodoru, a potem ich dokładne szorowanie. Warto wiedzieć, że starsze warzywa zawierają więcej azotynów niż młode. Poza tym przechowywanie warzyw w pokojowej temperaturze stymuluje przetwarzanie azotanów w azotyny.
Ale jakieś nowalijki możemy wyhodować przecież na domowym parapecie! Nawet w krótkim czasie i bez chemii. Nie tylko pachnącą rzeżuchę, ale i szczypior, które wcale nie domagają się ziemi. Jak zasiać rzeżuchę, chyba każdy wie. Siejmy ją nie tylko na święta. A szczypior otrzymamy, wkładając kiełkujące cebule do naczynia z wodą. Wiemy już, że z nowalijkami trzeba ostrożnie. Co więc wiosną jeść? Moja mama, odkąd pamiętam, powtarza: „W sezonie truskawkowym zamroź truskawki. Jak będzie wysyp jagód w lasach, zamroź jagody. Pamiętaj o malinach. Wsadź śliwki do słoików. W sezonie ogórkowym zrób przetwory z ogórków (najzdrowsze kiszone). Zamroź natkę pietruszki i koperek. We wrześniu zrób przetwory z pomidorów i jabłek. W październiku kisi się białą kapustę. Zimą wyciągaj ze spiżarni zapasy — te słoiki z kapustą, ogórki, jabłka do szarlotki, śliwki do drożdżówki, poza tym groch i fasole, kasze, orzechy, miód i nasiona. Podlewaj świeżą zieloną pietruszkę w donicach. Hoduj kiełki i rób dzieciom soki z marchwi. Z owoców i warzyw jedz zimą głównie te krajowe. Wiosną, drogie dziecko, od nowalijek trzymaj się z daleka… Wyjadaj resztę z zimowych zapasów i opróżnij zamrażarkę. Pamiętaj o wyrastających cebulach, aby wyhodować z nich zielony szczypior na kanapki. Przyjdzie lato, zdążysz się jeszcze nacieszyć sałatą, rzodkiewką, pomidorami”. No i mama ma chyba rację. Jeśli wszystko pod niebem ma swój czas, jak pisał król Salomon, dajmy też czas roślinom, by dorosły w pełnym słońcu i na ile to tylko możliwe — naturalnie.
Agata Radosh
Źródło: www.siegnijpozdrowie.org